🖋 سجاد آزاد
«ومثل هذا الكلام نقل عنه في رسالته التي أرسلها إلى الخلیفة أبي جعفر المنصور حین لامه بتقدیم القیاس على الحدیث.
وهذه الخصوصیة لیست لأبي حنیفة فجمیع الأئمة قاسوا الأمور عند عدم وجود النص كما قال الإمام الشافعي:”إذا لم نجد في المسألة دلیلاً قسناها على غیرها”. فمن اعترض على أبي حنیفة فكأنما اعترض على جمیع الأئمة. نعم هناك أمر لا بد من الانتباه إلیه هو أن الأقیسة قد كثرت عن أبي حنیفة بالنسبة لغیره من الأئمة. والسبب في ذلك هو عدم رحلته إلى الأمصار والمدن والقرى لجمع الأحادیث كما فعل الصحابة والمحدثون والفقهاء. والسبب الثاني هو ما ذكره السرخسي قال:”قلّت الروایة عن أبي حنیفة حتى قال بعض الطاعنین إنه لا یعرف الحدیث، ولیس الأمر كما ظنوا بل كان أعلم عصره في الحدیث ولكن لمراعاة شرط كمال الضبط قلّت روایته»[۱]
همانند همین کلام در نامه ای که برای خلیفه ابوجعفر المنصور فرستاده است، سخنان مشابهی از او نقل شده است، در آن هنگام که او را به مقدم ساختن قیاس بر حدیث سرزنش کرده است.
این خصوصیت (مقدم ساختن قیاس بر حدیث) متعلق به ابوحنیفه نیست، زیرا تمامی ائمه چهارگانه (شافعی، ابوحنیفه، مالک و احمد بن حنبل)، در نبود نص دست به قیاس می‌زنند، چنان که امام شافعی می گوید: «اگر دلیلی در مسأله نیافتیم، آن را با مسأله دیگری مقایسه می کنیم». پس هر کس به ابوحنیفه اعتراض کند، مثل این است که به تمام ائمه چهارگانه اعتراض کرده است.
بله، نکته ای هست که باید به آن توجه کرد و آن این است که از ابوحنیفه در مقایسه با سایر علما حکم به قیاس بسیار انجام شده است. و دلیل این امر این است که او برای جمع آوری احادیث به نواحی و شهرها و روستاها سفر نمی‌کرد، آن گونه که صحابه و محدثان و فقها انجام می دادند. دلیل دوم نیز آن چیزی است که سرخسی ذکر کرده است: «روایات ابوحنیفه اندک بود، تا آنجا که برخی از سرزنش کنندگان گفتند که او اصلاًحدیث نمی‌دانست، اما موضوع آنطور که می‌پنداشتند نیست. بلكه او داناترین زمان خود در احادیث بود، ولی بله؛ به جهت شرط دانستن کمال ضابطیت در راوی (برای صحیح بودن یک سند)، روایاتش اندک بود.
[۱] . دراسات في السنة النبویة: ۲۳/۱۰۹
