در بین شیعیان شکی وجود ندارد که امام رضا علیه السلام در آخر ماه صفر سال ۲۰۳ هجری به وسیله سم مأمون عباسی به شهادت رسید. اما وقتی به همین مسأله در مصادر اهل سنت نگاه میکنیم تاریخ به نحو دیگری بیان میشود.
یکی از علمای مهم در میان اهل سنت محمد بن جریر طبری، صاحب کتاب تاریخی است که مورد توجه مورخین سُنی بعد او قرار گرفت. اما وقتی به عمق آثار او مینگریم، ایرادات فاحشی را پیدا میکنیم. او وقتی میخواهد در مورد نحوه از دنیا رفتن حضرت علی بن موسی الرضا علیهما السلام صحبت کند، میگوید ایشان بر اثر زیاده روی در مصرف انگور از دنیا رفت این مسأله ما را وا میدارد که با نگاهی به مصادر دیگر اهل سنت به دنبال این بگردیم که آیا رد پای حقیقت در منابع سنی یافت میشود یا طبری به عنوان یکی از اعضای مافیای تحریف توانسته به هدف خود برسد.
با نگاهی به منابع اهل سنت، میتوانیم آنها را به پنج گروه تقسیم کنیم.
گروه اول:
برخی از علما مثل ذهبی، ابن خلکان، سبط ابن جوزی، یعقوبی، قلقشندی، مسعودی و یافعی مسمومیّت امام علیه السلام را به عنوان یک قول درجه دو مطرح میکنند.
نکته مهمی که اینجا باید به آن توجه داشت این است که اگرچه با عنوان یک قول درجه دو مطرح شده ولی نشان دهنده این مطلب است که مسمومیّت حضرت، قائلانی هم داشته که این علما را وادار به انعکاس آن در کتب خود کرده است.
گروه دوم:
ابن حجر هیتمی، سمعانی، صفی الدین خزرجی و جوینی قائل به مسمومیّت امام علیه السلام شدهاند.
گروه سوم:
عصامی مکی، ابن صباغ مالکی، خطیب بغدادی، فضل بن روزبهان وحاکم نیشابوری با عنوان شهادت از این مسأله نام میبرند.
گروه چهارم:
مقریزی و سبط ابن جوزی مینویسند برخی مأمون را متهم میدانند که امام علیه السلام را مسموم کرده است.
دسته پنجم:
حرف آخر را امام اهل سنت حافظ ابن حبان بُستی متوفای ۳۵۴ قمری بیان میکند که امام علیه السلام توسط مأمون مسموم شده است.
حال سؤال برای ما پیش میآید که چرا طبری علّت از دنیا رفتن امام رضا علیه السلام را در کتاب تاریخ خود تحریف کرده است. با نگاهی به کتاب او میبینیم وقتی بزرگترین واقعه تاریخ یعنی غدیر، علّت تبعید ابوذر، علّت قتل عثمان توسط صحابه و مکاتبات محمد بن ابی بکر با معاویه را کتمان میکند؛ متوجه میشویم که او عالمی در خدمت دربار حاکمان بوده، مخصوصاً اینکه او زمانی شروع به نوشتن کتاب تاریخ خود میکند که در مرکز حکومت عباسیان یعنی شهر بغداد و کنار گوش حاکمان عباسی زندگی میکرده؛ لذا تاریخ را طوری مینویسد که حاکمان وقت خوششان بیاید.
اگرچه مأمون در سال ۲۰۳ قمری امام رضا علیه السلام را به شهادت رساند اما طبری در هشتاد سال بعد تکمیل کننده پروژه مأمون در کتمان این حرکت شنیع بوده است و در واقع با این تحریف و کتمان شهادت حضرت، شریک در قتل علی بن موسی الرضا سلام الله علیهما میباشد.
Shias have no doubt that Imam Ridha (AS) was poisoned by Ma’mun, one of the Abbasid Caliphs, on the 30th of Safar 203 H. But, observing the Sunni historical resources, we can see that the history has been related differently
One of the most significant Sunni scholars, named as Muhammad ibn Jarir at-Tabari, is the writer of a notable history book which has drawn the attention of many other Sunni historians. But when we look more deeply into its false facts, we may find so many flagrant errors in this book. He expresses this as a fact that Imam Ridha (AS) died because of overeating grapes. This false record has persuaded us to look for the traces of truth in other Sunni resources so that we can know if Tabari, as a member of the falsification mafia, has achieved his goal or not
:By a comprehensive probe into Sunni resources, we can classify the relevant records into five groups
:The first group
Some scholars like Zahabi, ibn Khallakan, Sibt ibn Jauzi, Ya’qubi, Qalqashandi, Masoudi and Yafe’I believe that the martyrdom of Imam Ridha (AS) by poison is only a probability
The important thing is that although they say that this is only a probability but it shows that there were some historians who accepted this so-called probability as a fact and it made these scholars to mention this theory in their books
:The second group
Ibn Hajar al-Heitami, Sam’ani, Safi ad-Din al-Khazraji and Juveini believe that Imam Ridha (AS) was poisoned
:The third group
Asami al-Makki, ibn Sabbaq al-Maleki, Khatib al-Baghdadi, Fazl ibn Rouzbahan, and Hakim an-Neishaburi have used the word martyrdom
:The fourth group
Miqrizi and sibt ibn Jauzi say that some accuse Ma’mun for poisoning the Imam
:The fifth group
Finally, Hafiz ibn Hibban al-Bosti (354 H) says that Imam Ridha (AS) was poisoned by Ma’mun
Now we have a question that why would Tabari express the reason of Imam Ridha’s (AS) martyrdom falsely in his history book
Observing his book, we find so many similar facts that show he was a scholar serving the rulers, like covering up the great event of Ghadir, the reason of Abu-Zar’s banishment, the reason of Uthman’s murder by Sahabah, and the letters of Muhammad ibn Abu-Bakr to Mu’aviah. It gets clearer when we see that Tabari was in the center the Abbasid territory, Baghdad, living near the Abbasid rulers when he was writing this book. So it’s no surprise that he wrote this book as they approved
Despite the fact that it was Ma’mun who killed Imam Ridha (AS) in the 203 H, eighty years later, Tabari completed his work by denying this crime. In fact, by this falsification, Tabari contributed in martyring the Ali ibn Musa ar-Ridha (AS)