داماد مرحوم آیتالله عطاردی ضمن تشریح خدمات علمی ایشان، شیوه مطالعاتی تحقیقات میدانی وی را کاری جدید در فضای حوزه علمیه دانست.
نجیم فلاحتی، داماد مرحوم آیتالله عطاردی، در گفتوگو با خبرگزاری بینالمللی قرآن (ایکنا) درباره شخصیت استاد عطاردی اظهار کرد: من از سال 1375 به سبب ازدواج با خانواده ایشان آشنا شدم واز سال 1378 با ایشان زندگی کردیم.
وی با اشاره به تنگدستی این عالم و تاکید بر سادهزیستی و زهد و قناعت وی عنوان کرد: حاج آقا معجونی از عشق، هدفداری، پشتکار و توکل به خدا بود. اگر به مجموع کارهای ایشان بنگریم، به قول دنیای مدرن، مجموع کارهای تحقیقاتی علامه عطاردی یک کار چند رشتهای و بینرشتهای است که با استفاده از دو روش کتابخانهای و تحقیق میدانی حاصل شد.
فلاحتی ادامه داد: اینکه در دهه 40 این چنین محققی از حوزه برخیزد و این خدمات علمی را ارئه دهد، مورد عجیبی است که میطلبد محققان در این عرصه قلمفرسایی کنند که استاد عطاردی چه خلایی را احساس میکرده است که به این روش تحقیقاتی دست میزند.
وی توضیح داد: ایشان ابتدا تمامی کتابخانههای ایران را بررسی میکند و سپس کتابخانههای سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا را زیر پا میگذارد و از سواحل اقیانوس هند تا سواحل اقیانوس اطلس مسافرت میکند. ایشان تحقیقات کتابخانهای را برای حوزه تحقیقاتی خود کافی نمیداند و به تحقیق میدانی دست میزند که به نوعی روش تحقیق علم در اوایل قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم است.
این دکتری رشته بیوفیزیک گفت: این شیوه تحقیقات میدانی و کتابخانهای چیزی است که در سنت علمی رایج در حوزههای علمیه نبوده است. این شیوه تحقیق میدانی در آن زمان در حوزه جایگاهی نداشته است که بعدها از دانشگاه به جاهای دیگر سرایت میکند.
وی افزود: اینکه ایشان در آن زمان به این نتیجه میرسند که به این تحقیق روی بیاورند موضوع عجیبی است. ایشان پشتوانه مالی نداشته است و فقط با توکل به خدا زندگی خود را پیش میبرد و در حداقل معیشت زندگی بود و تا آخر عمر نیز به همین گونه بود و تمام عمر خود را شامل تحقیقات کرد.
فلاحتی خاطرنشان کرد: تحقیقات ایشان در حوزه دینی شامل شاهکارهای ایشان یعنی مسندات عطاردی است که بیش از 70 جلد است که تمامی آنها درباره حضرات معصومین(علیهم السلام) است و 4 جلد از آنها درباره موضوعاتی نزدیک به این مضامین است. ایشان اولین شخصی است که نهجالبلاغه را با آخرین نسخههای موجود در قرن پنجم و ششم تطبیق میکند.
وی بیان کرد: در حوزه فرهنگ و تاریخ خراسان نیز این کار بزرگ دینی است که چند ده هزار عنوان را شامل میشود و بخشبخش تمام اینها را فیشبرداری کرده است و 11جلد چاپ شده است و حدود 90 جلد آن باقی مانده است که ایشان زمینه چاپ آنرا فراهم کرد.
داماد مرحوم عطاردی اظهار کرد: ایشان مجسمه زهد و تقوا به معنای واقعی بود و اهل وعظ و نصیحت و .. نبود و با حداقل نیاز زندگی ادامه میداد و هیچ اعتنایی به دنیا نداشت. به گفته خود وی، وقتی میخواستند تحقیق خود را آغاز کنند، از خداوند کنار کعبه خواستند که از نظر تحقیق مستقل باشم و به کمک مالی کسی وابسته نباشم و دعایشان نیز مستجاب شد و به هیچ جا وابستگی نداشتند.
وی افزود: هرکسی میخواست کمک کند به آنها میگفت که کتاب بخرند و در عمل تجسم زهد و درویشی واقعی و بیرغبتی به دنیا بود و هرگز هم دنبال مادیات نبود و به قول معروف، دنیا و چکهای سفیدامضا زیاد نزد وی میآمد ولی ایشان رد میکرد.
فلاحتی درباره نحوه تعامل استاد با خانواده و ارتباط با فرزندان گفت: ایشان همسری بسیار صبور، ایثارگر و فداکار داشته است و همسر ایشان در پیشرفت استاد عطاردی نقش مهمی داشته است و به خصوص در اوایل ازدواج در کنار مسافرتهای حاج آقا، بسیاری از آثار دست نوشته ایشان را تایپ میکرد و به چاپ آنها کمک کرد.
وی ادامه داد: خداوند به آقای عطاردی همسری داد که بتواند با فقر و تنگدستیشان بسازد. مرحوم عطاردی انسانی فوقالعاده با محبت و خانواده دوست بود و نسبت به همه با محبت رفتار میکرد و بسیار اهل نیکی و خیر بودند. من اتفاقی شنیده بودم که حاجآقا هزینه تحصیل چند دختر یتیم در همسایگی آنها در مقطع دبستان را تقبل کرده بود. این نتیجه محبتی است که خدا در دل اولیای خود قرار میدهد و آنها هم متقابلا این محبت را نسبت به دیگران اعمال میکنند.
دکتری رشته بیوفیزیک دانشگاه تهران درباره شاگردان استاد عطاردی تصریح کرد: مرحوم عطاردی یک محقق بزرگ بود و کسی از ایشان به عنوان یک معلم بزرگ یاد نمیکند. در واقع تا جایی که من میدانم هیچ رابطه استاد و شاگردی با کسی نیست و از رابطه مرید و مرادی هم گریزان بودند.
وی خاطرنشان کرد: ایشان اعتقاد داشت که اگر کسی توکلش به خدا باشد، خدا هم او را هدایت میکند و راه را به او نشان میدهد و این چیزی است که واقعا برای او اتفاق افتاد و حتی مکاشفه مرگ خود را نیز به چشم دیده بود. ایشان از هیچ کسی توقعی نداشت ولی تعدادی از دوستان و محبان خاصی داشتند که همواره در کنار او بودند.
فلاحتی یادآور شد: استاد تا دم مرگ و حتی دقیقا در بیمارستان صحبت از ادامه کار و نشر آثارشان داشتند. تحقیقات ایشان چندرشتهای و میانرشتهای بود و ناشی از منظومه فکری بود که تنوع خاصی از لحاظ موضوعی داشت. ایشان یک اندیشمندی بود که درباره موضوعات مختلف همزمان باهم فکر میکردند. به عبارت دیگر در حوزه دین دو شاهکار ایشان نهجالبلاغه و مسندهای اهل بیت (علیهم السلام) هست که به تمام ایدهآلها و آرزوهایشان رسیدند و تمامی آثار چاپ شد.
وی توضیح داد: «تحقیقات فرهنگ خراسان بزرگ» که شاهکاری است که دهها محقق باید به سبک ایشان این آثار را به چاپ برسانند، ناتمام مانده است و دغدغه ایشان چاپ این مجموعه نفیس بود که برآورد میشود کل این مجموعه به 100 جلد برسد. استاد چند ماه مانده به فوت ایشان، تمام عناوین فرهنگ خراسان را به ترتیب الفبایی تدوین کردند که کار را برای ادامه بسیار مرتب کرده است و در زمینه تحقیقات کار تمام شد و فقط تدوین و انتشار آن مانده است.
داماد علامه عطاردی گفت: ایشان در دوره حیات خود، برای ادامه کار مرکز فرهنگی «خراسان» برنامهریزی کردند و قرار شد یک هیئت علمی دراین مرکز تشکیل دهیم و چند نفر را هم مشخص کردند که بخشبخش و به همان ترتیبی که باببندی شده است باجدیت و دقت این کار را دنبال کنند و به ثمر برسند و بعد از مراسم چهلم این کار آغاز میشود.
وی اظهار کرد: در آن زمان که من به خدمت ایشان آمدم، معمولا در کتابخانه خود مطالعه میکردند و برنامه منظمی نداشتند و براساس حال جسمی، هروقت که میتوانستند، به نوشتن اقدام میکردند و چند ساعت مینوشتند و اینکه در چنین سنی میتوانستند چند ساعت مداوم بنویسند، مسئلهای جالب است و بسیار روحیه بشاش و شادی داشتند و مسئله سن و سال برای وی مطرح نبود و با همان نشاط جوانی کارهای تحقیقاتی خود را پیش میبردند.
فلاحتی در پایان یادآور شد: بزرگترین تفریح ایشان همان مطالعه و کتاب خواندن بود و تفریح خاصی نداشتند. خداوندعنایت خاصی به ایشان داشته است که به صورت متوسط در هر سال حداقل دو جلد کتاب نوشتند. ایشان حتی محل دفن خود را در 30 سال پیش طی مکاشفهای دیده بود که به وصیت وی کنار شیخ طبرسی مدفون شدند.
منیع : ایکنا