چکیده گردآوری روایات رسیده از طریق اهل سنّت، برای تثبیت و تبیین فضایل‌ و مناقب‌ اهل‌ بیت(علیهم السلام) همواره مدّ نظر عالمان و محدّثان شیعی بوده است. آثاری همچون «مناقب» ابن شهر آشوب‌ (م558ق) و نیز «أهل البیت فی الکتاب و السنّة» (اولین کتاب از «موسوعة میزان الحکمة‌«) در این راستا تألیف‌ شده‌ اند. محقق و کتاب شناس بزرگ معاصر، مرحوم سید عبدالعزیز طباطبایی، در تداوم این رشته، اقدام به برنامه ریزی برای جمع آوری همه احادیث فضایل، مناقب، مثالب و اکاذیب در تمام کتاب های‌ حدیثی اهل سنّت کرد؛ ولی افسوس که در آستانه گردآوری آنها به دیار باقی…

چكیده : آدمی همواره چشم به راه است و چیزی را می‌جوید كه بالفعل نزد او حاضر نیست. البته مطلوب او همیشه یكسان نیست و بسته به وضع روحی و معنوی و زمینه‌های اعتقادی او متفاوت می‌شود. این، حكایت از بُعد نامتناهی او دارد. بشر بی‌آینده، مأیوس و سرخورده، گویی خود را از موهبت عالمی بهتر و روشن‌تر محروم می‌سازد و عملاً از استعداد و امكانات آتی به دور می‌ماند. شاید نتوان در میان ادیان و آیین‌های موجودـ اعم از آسمانی و غیر آن‌ ـ نمونه‌ای را یافت كه از امید به آینده و تحولات آن تهی باشد و مستقیم…

چکیده هدف اصلی این مقاله، تلاش برای ظرفیت سنجی دو رویکرد مکتب واره و دکترینال در مهدویت پژوهی است. گسترش تعجیل آمیز استفاده از اصطلاحات جدیدی چون گفتمان و دکترین در معارف مهدوی، بدون توجه به پیشینه و استلزامات معرفتی و نظری آن ها، سبب شده است در شناساندن و عرضه معارف مهدوی، کژتابیهایی صورت پذیرد. معارف مهدوی از معارف شریف وا مقدس دینی ـ اسلامی است که اقتضا میکند از منظر روشی و معرفتی نیز در آن ها تأمل و احتیاط لازم صورت پذیرد. به نظر می رسد اصطلاح دکترین، به رغم کاربرد خاصش در مطالعات دین پژوهی غربی،…

انسان بر اساس فطرتی که خداوند متعال در او قرار داده، همیشه به دنبال تکامل و پیشرفت به سوی کمالات است. نیازمند بودنِ انسان به یک پیشوای الهی، همیشه و در همه دوران‌ها دیده شده، چرا که انسان برای طی کردن مسیر زندگی و فائق آمدن بر ناهمواریهای آن، احتیاج دارد به کسی که او را از خصوصیات این مسیر آگاه سازد تا بتواند با استفاده از شناخت درست، از مصالح و مفاسدی که در پیش راه دارد، برای طی کردن این مسیر با مشکلی برخورد نکند و به کمال لائق خود دست یابد و این تکامل بشری، جز از…

چكیده سیر اندیشه مهدویّت در بین متفكران معاصر، از بهترین راهها برای ارزیابی گستره و ابعاد این عقیده اساسی اسلام است. علامه طباطبایی; نویسنده تألیف گرانقدر المیزان، بدون شك از صاحبان سبك و كرسی اندیشه در عصر حاضر بوده‌اند. مقاله حاضر به بررسی این اندیشه در تفسیرالمیزان پرداخته است. ابتدا روشهای مختلف را در این عرصه شناسایی، و سپس جایگاه نظام امامت را در آن تفسیر تبیین كرده و به سنجش ارتباط مهدویّت با نظام هدایت و امامت پرداخته است. بشارت ادیان به منجی و فرهنگ انتظار و بحث ظهور و ارتباط آن با رجعت و قیامت از دیگر مباحثی…

اشاره در ادامه شرح حال خاندان ابوعبدالله نعمانی، معرفی نوه دختری وی، وزیر مغربی را پی می‌گیریم. در این قسمت، پس از بیان ارتباط سید مرتضی با وزیر، درباره تاریخ تألیف كتاب المقنع فی الغیبه (از منابع اصلی مبحث غیبت) سخن گفته، پاره‌ای اطلاعات پراكنده را درباره وزیر می‌آوریم. سپس اندیشه‌های تفسیری وی را به تفصیل نقل كرده، در سایه آن‌ها به بازكاوی روش تفسیری وی می‌پردازیم. پس از آن، درباره فرزند وی، ابویحیی عبدالحمید بن الحسین و اشعار وی سخن گفته، با یادی از وابستگان وزیر، بحث خاندان ابوعبدالله نعمانی را به پایان می‌رسانیم. وزیر مغربی و سید مرتضی…

چكیده امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف آن گونه كه از قرآن و روایات نبوی و اهل بیت علیهم السلام استفاده می‌شود دارای اهداف و آرمان‌های بسیار بلندی است كه قرار است در عصر ظهور آنها را در سطح جهان پیاده نماید،آرمان هایی كه فقط با امدادهای غیبی و به توسط مردی الهی هم‌چون او قابل پیاده شدن است. ولی این به آن معنا نیست كه در عصر غیبت هیچ مرتبه از آن آرمان‌ها قابل پیاده شدن نیست، ما می‌توانیم در سطوح مختلف جامعه و در قشرهای مختلف جلوه هایی از آنها را با الگو گرفتن از حضرت مهدی…

چكیده با نگرش عقلی، فطری و تاریخی، بشر برای پیشبرد زندگی ورسیدن به هدف‌های اجتماعی، به تشكیل جامعه نیاز دارد؛ یعنی طبق داده‌های عقلی، فطری و تاریخی، زندگی بشر بدون تشكیل جامعه، سامان نمی‌یابد. از جمله عواملی كه در ساماندهی جامعه به سوی مقصود و هدف، تأثیرگذار می‌باشد، مقوله اتحاد و همبستگی است؛ چنان‌كه در این زمینه از امیرمؤمنان، علی علیه السلام چنین نقل شده است: امت‌های پیشین مادامی كه با هم ید واحد بودند، همواره در حال پیشرفت و شكوفایی بوده و به عزت و اقتدار و خلاقیت و وراثت زمین نایل گشته، رهبر و زمامدار جهانیان بودند و…

«عصر ظهور»، عصر زیبایی ها، نوآوری‌ها، شكوفایی‌ها و خیر و خوبی‌ها است؛ دوران معنویت‌گرایی، خردورزی و دادگری مطلق است؛ هنگامه رویش و بالندگی روحی و تكامل واقعی است؛ زمان نعمت، رحمت، بركت و پیشرفت است؛ دوران حاكمیت دین، قانون، نظم و عدل است... این تصویر كلی با جزئیات كامل آن در منابع دینی ما ارائه شده و دورنمای آینده را، روشن، منطقی و متعالی جلوه داده است. تصویر یادشده، نشانگر تغییرات و تحولات گسترده و فراگیر در تمامی عرصه‌های زندگی و حكایت‌گر نو شدن، شكوفا گشتن و به اوج رسیدن است. البته «كمال انسان»، با وجود «انسان كامل» و «به…

چكیده یکی از مهم‌ترین جریانات فکری معاصر در انتقاد به مبانی مدرنیته در کنار دیگر جریان انتقادی، یعنی رویکرد پست مدرنیسم، اندیشه سنت‌گرایی است. این رویکرد، بر مبانی دینی و عرفانی مبتنی است و پیروان این گرایش فکری، به شدت به تمدن‌ها و ادیان شرقی وفادار می‌باشند. آنان، اندیشه‌های خود را در مقایسه میان سنت و مدرنیته، متفاوت از جریان بنیادگرایی، تجددگرایی، اصلاح‌گرایی دینی، معنویت فرادینی و مهدویت‌گرایی افراطی و امثال آن می‌دانند. در این مقاله، تلاش می‌شود نگرش سنت‌گرایان درباره مباحث مهدویت و نقد مدرنیته و بنیادگرایی با تکیه بر افکار یکی از وفاداران به این جریان فکری، دکتر…

چكیده یكی از انگاره‌های مهم در پژوهش‌های روشمند و اصولی، بهره‌وری از «فرضیه» یا «فرضیات تحقیق» و قرار دادن آنها در چارچوب نظری و تئوریك است؛ یعنی، متمركز شدن در یك یا چند مؤلفه مهم و بنیادی و استخراج و استنباط دانش و نكته جدیدی از آن در یك یا چند زمینه خاص و بر اساس قواعد و قوانین شناخته شده «روش تحقیق». فرضیه یا فرضیات، ارتباطی وثیق با دغدغه و سؤال اصلی پژوهشگر دارد و راهی روشن برای هدایت و استخوان‌بندی تحقیق به شمار می‌رود. با اینكه فرضیه از اهمیت و ارجمندی بالایی برخوردار است؛ ولی به دلایل مختلف…

چكيده: ابوالصلاح حلبى (۳۷۴ـ ۴۴۷ ه ق) محدّث، فقيه و متكلّم نامدار شيعى در قرن پنجم هجرى قمرى، بخشى از كتاب گران‏قدر خود «تقريب المعارف» را به بحث درباره‏ى امام مهدى عليه ‏السلام اختصاص داده و در آن، به يازده مبحث در باره‏ى غيبت حضرتش بر مبناى عقل و برهان پرداخته كه برخى از آن‏ها جنبه‏ى پاسخ به پرسش‏هاى مطرح‏شده دارد. از ديدگاه ابوالصلاح حلبى، عقيده‏ى استوار به امامت امام مهدى عليه ‏السلام ، پاسخگوى بسيارى از پرسش‏هاست. هم‏چنين ناامنى و نبودن ياور، دليل موجّه بر غيبت است. آيا فقدان لطف به علّت عدم ظهور، با ثبوت تكليف قابل جمع…

 چكیده یكی از پرسش‌های اساسی در مورد «عصر ظهور»، امكان اصلاح اخلاقی و تغییر و تحولات روحی و معنوی در انسان‌ها و دوری آنان از معصیت، فسادگری، جنایت و بیداد است؛ یعنی آیا انسان‌ها واقعاً خوب و صالح می‌شوند؟ بر اساس روایات پاسخ این سؤال، روشن و مثبت است؛ یعنی، اصلاح كامل و همه جانبه رفتار، اخلاق، پندار و گفتار انسان‌ها به دست امام زمان علیه السلام و در پرتو دولت اخلاقی مهدوی صورت می‌گیرد. بیان چرایی و چگونگی این دگرگونی روحی و انقلاب اخلاقی، می‌تواند راهگشای بسیاری از پژوهش‌ها و رویكردهای معرفتی درباره امكان اصلاح انسان و رفع مشكلات عدیده…

مقدمه آموزه های الهی گویای این است که یگانه رسالت انبیاء الهی و جانشینان آنها هدایت مردم به سوی پروردگار است . خداوند متعال به پیامبرش فرمود: «وما ارسلناک الا مبشرا ونذیرا» ; (1) «و ما تو را نفرستادیم مگر به عنوان بشارت دهنده و انذار کننده .» و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «رحم الله خلفائی، فقیل یا رسول الله من خلفائک؟ قال: الذین یحیون سنتی ویعلمونها عباد الله; (2) خدا جانشینان مرا رحمت کند . سؤال کردند: یا رسول الله! جانشینان شما کیستند؟ فرمود: کسانی که روش مرا احیا می کنند و به بندگان خدا…

 چكیده : در نوشتار حاضر، برای تبیین وضعیت حقوق محیط زیست در عصر مهدوی، ابتدا به وضعیت حقوق مزبور و اهمیت و شرایط بحرانی آن در جهان امروز اشاره می‌شود. سپس برای تشریح بیشتر موضوع در حكومت جهانی موعود، به طور اجمال، ‌این مسأله در سیره معصومان علیه السلام بررسی می‌شود. نتیجه این بررسی نشان خواهد داد توجه ویژه حكومت مهدوی به موضوع محیط زیست و ارتقای تعالی بخشی به آن، ریشه در تفكر ناب اسلامی دارد. آن‌گاه به طور ویژه، مبحث حاضر در آموزه مهدوی تحقیق شده و این نتیجه به دست خواهدآمد كه در عصر ظهور، حقوق محیط…

چكیده : مباحث آینده‌نگر ـ به ویژه مباحث مهدویت ـ در تحرك و پویایی بشر و جوامع بشری، نقش مهم و بی‌بدیلی دارند. عملی‌شدن نقش مهدویت و ایفای رسالتِ آن، میان باورمندان مهدوی به دو امر بستگی دارد: اعتقاد و باور قوی به مهدویت؛ اعتقاد به واقع‌نمابودن و شناختاری‌بودن مهدویت و گزاره‌های آن. تحقیق دو امر فوق، مهدویت را در انجام رسالت خویش كه همانا پویایی و بالندگی انسان‌ها و جوامع انسانی است، كمك می‌كند. موضوع این نوشتار امر دوّم؛ یعنی شناختاری‌بودن مهدویت است كه نخست، با مطرح‌كردن عوامل زبان دین در غرب و نفی آن از ساحت مهدویت و…

چكیده : می‌توان دلایلی یافت كه پیروزی حضرت مهدی صاحب زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، نه با قدرت خارق‌العاده و نه با كشتار و خون‌ریزی، بلكه با شیوه‌های معمولی و طبیعی، انجام خواهد یافت. برخی از آن‌ها كه در این مقاله آمده است، عبارتند از: 1. سیر طبیعی بشری از نظر اعتقادی و باورهای دینی، از شرك به سوی توحید. 2. فراگیری شر و فساد، جنگ‌های عمومی. 3. امیدواری به آینده‌ای درخشان و ظهور دولت حق و عدالت و تأسیس حكومت فراگیر، توسط انسانی الهی. 4. ظهور دولت حق و برقراری عدالت مطلق، مورد انتظار مردم و از خواست‌های فطری انسان است. 5. بشریت،…

جستاری درباره بصائر الدرجات، پژوهشی نو در کتابی کهن- عبدالحسین طالعی اشاره گاهی در بازدید بناهای تاریخی غمی درون انســان می‌نشــیند که روزی در این بنا چه غوغاهایی بود و امروز چگونــه غبــار غربــت بــر آن نشســته اســت. آنجا اســت کــه آرزویی بر جان انســان چنــگ می‌انــدازد که کاش می‌توانستیم پشت صحنه آن همه شکوه و رفعت را از ورای حجاب زمان می‌دیدیم و این بنای تاریخی زنده با ما سخن می‌گفت. احســاس نگارنده در مواجهه با هر یک از موار یث کهن فرهنگی و دینی – به ویژه مجموعه‌هایی که واژه‌های نور را از خاندان نور برگرفته و به…

چكیده : پدیده منجی‌گرایی و فرجام‌اندیشی، باور ظهور انسانی والا در پایان هستی و در هم پیچیده‌شدن بساط ستم و پستی به شكل‌های مختلف همچون تار و پودی در اندیشه‌ها و آموزه‌های ادیان و اقوام و ملل مختلف جهان تنیده شده است. بر این اساس، زرتشتیان در انتظار سوشیانس، یهودیان در انتظار ماشیع، مسیحان در انتظار مسیح و مسلمانان چشم به راه مهدی هستند. در این بین، نگرش شیعه به پدیده منجی‌گرایی از جهات عدیده دارای ویژگی‌ها و برجستگی‌های مخصوص به خود است. یكی از امتیازات دكترین منجی‌گرایی از نگاه شیعه، اعتقاد به حضور كنونی منجی میان مردم از یك‌سو…

چکیده: در میان جوامع حدیثی شیعه، بحار الأنوار به دلیل جامعیتِ بیشترِ موضوعات، منابع و احادیث آن و حضور علمی مؤلفش، علامه محمد باقر مجلسی، اهمیت بیشتری یافته است. مطالعه بحار الأنوار و توضیحات علامه مجلسی بیان‌گر رفتار گزینشی وی در مواجهه با مصادر و احادیث است. وی به پیروی از دانشوران حدیث محورِ پیش از خود، در اعتبار سنجی احادیث به قراین متنی بیش از قراین سندی ارج می‌نهاده است.این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی بر مجلد هفتم بحار الأنوار، احادیث ناظر بر امامت، نشان می‌دهد که علامه مجلسی علاوه بر متن‌محوری، در انتخاب احادیث، بیشتر از منابع اصیل…